8 Thánh & 10 Phiền não

8 Thánh & 10 Phiền não Bốn người Đạo và bốn người Quả đều là người tam nhân (tihetukapuggala). Tám hạng này là bậc thánh (ariyapuggala). Người đạo Dự lưu (sotapattimaggapuggala) là chỉ ngay sátna sơ đạo mà người tam nhân chứng đắc, đây cũng gọi là người Sơ đạo (paṭhamamaggapuggala). Người quả Dự lưu (sotāpattiphalapuggala) hay cũng gọi là người sơ quả (paṭhamaphalapuggala), là người đã đắc quả tu-đà-hườn. Kể từ sát-na sơ quả khởi lên sau tâm sơ đạo cho đến sát-na tâm khiết hóa (vodāna) trước tâm nhị đạo, thời gian ấy gọi là người Sơ quả. Bậc Dự Lưu trừ được 3 phiền não: thân kiến, hoài nghi, giới cấm thủ. Còn được gọi là bậc Thất lai vì chỉ tục sinh về cõi dục giới tối đa 7 lần. Người đạo Nhất lai (sakadāgāmimaggapuggala) là chỉ ngay sát-na tâm nhị đạo mà vị Tu-đà-hườn chứng đắc, đây cũng gọi là người Nhị đạo (dutiyamaggapuggala). Người quả Nhất lai (sakadāgāmiphalapuggala) hay cũng gọi là người Nhị quả (dutiyaphalapuggala), là người đã đắc quả tư-đà-hàm. Kể từ sát-na nhị quả khởi lên sau tâm nhị đạo cho đến sát-na tâm khiết hóa trước tâm tam đạo, thời gian ấy gọi là người Nhị quả. Bậc Tư Đà Hàm giảm nhẹ 2 phiền não là Sân và Dục ái. Được gọi là bậc Nhất lai vì chỉ tục sinh về cõi dục giới 1 kiếp nữa. Người đạo Bất lai (anāgāmimaggapuggala) là chỉ ngay sát-na tâm tam đạo mà vị Tư-đà-hàm chứng đắc, nên cũng gọi là người Tam đạo (tatiyamaggapuggala). Người quả Bất lai (anāgāmiphalapuggala) hay cũng gọi là người Tam quả (tatiyaphalapuggala), là người đã đắc quả a-na-hàm. Kể từ sát-na tâm tam quả khởi lên sau tâm tam đạo cho đến sát-na tâm khiết hóa trước tâm tứ đạo, thời gian ấy gọi là người Tam quả. Bậc A Na Hàm trừ được 2 phiền não là Sân và Dục ái. Được gọi là bậc Bất lai vì chấm dứt tục sinh về cõi dục giới. Người đạo Ứng cúng (arahattamaggapuggala) là chỉ ngay sát-na tâm tứ đạo mà vị A-na-hàm chứng đắc, nên cũng gọi là người Tứ đạo (catutthamaggapuggala). Người quả Ứng cúng (arahattaphalapuggala), cũng gọi là người Tứ quả (catutthaphalapuggala) là người đã đắc quả A-la-hán. Kể từ sát-na tâm tứ quả khởi lên sau tâm tứ đạo cho đến khi viên tịch níp-bàn, thời gian ấy gọi là người Tứ quả. Bậc A La Hán trừ được 5 phiền não con lại là Sắc Ái, Vô Sắc Ái, Mạn, Phóng dật và Vô minh. Bốn người đạo chỉ tồn tại một sát-na khi chứng đạo tuệ. Ba người quả hữu học tồn tại cho đến khi tâm đạo khác sanh khởi. Người tứ quả tồn tại cho đến khi viên tịch.

Tài liệu A Tỳ Đàm